آنقوزه چیست و چه خواص و فوایدی دارد ؟

آنقوزه یا آنغوزه ( Asafoetida )گیاهی است با نام علمی Ferula از جمله گیاه دو لپه ای از راسته کرفسانان و یک سرده از تیره چتریان است . این گیاه در بین اواسط ماه اردیبهشت تا اوایل تیر ماه دوره زندگی خود را سپری می‌کند . آنغوزه دارای دو گل نر و ماده ‌است که توسط حشرات گرده افشانی می‌کندو به نوعی یک گیاه خودبارور است . این گیاه در حقیقت شیره گیاهی است که از تیغ زدن ریشه یا پایین ساقه یا قطع ساقهٔ گیاهان مولد آنغوزه از ناحیهٔ یقه قسمت ابتدایی گیاه خارج می‌شود و در طول تابستان به دست می‌آید و به دو نوع در بازار عرضه می‌شود .

انواع آنغوزه

•  آنغوزه اشکی که بسیار تمیز است ، بدون خاک و خاشاک و مرغوب است . رنگ خارجی آن زرد مایل به قرمز یا قهوه‌ای و صاف و شفاف است . از نظر ابعاد در حد فندق است یا کمی بزرگتر و یا کمی کوچکتر در ابعاد نخود است و رنگ مقطع آن سفید است که در مجاورت هوا به سرعت اکسیده شده و تیره می‌شود .
• آنغوزه توده ای که در بازار عرضه می‌شود و متاسفانه از آن جا که با بی دقتی جمع‌آوری می گردد در نتیجه مخلوط با خاک و خاشاک و برگ است و نامرغوب می‌باشد .طعم آنغوزه گس است و در بعضی گونه‌ها تلخ و بویی شبیه بوی سیر ، متعفن و خیلی تند دارد که  با نام های متفاوت در گونه های متفاوت شناخته می شود از جمله کما ، باریجه ، آنغوزه ، ویه ، بی وزا و غیره .

آنقوزه بومی بیابان های ایران و کوهستان های افغانستان است که در آنجا به مقدار قابل توجهی رشد می کند . نام رایج و متداول این گیاه در ایران و افغانستان بدیان است ، به معنی ” گاز یا باد ” . دلیل این نامگذاری به واسطه ی خواص بی نظیر این گیاه در تسکین گاز معده و مشکلات گوارشی است . گیاه آنغوزه عمدتاً در ارتفاع ۱۲۰۰ تا ۱۷۰۰ متری می‌روید و در کشور ایران در استان‌های خراسان جنوبی و رضوی و همچنین در بلندی‌های بالای ۲۵۰۰ متر در استان کهگیلویه و بویراحمد و کوه هوا ( علامرودشت فارس ) ، دامغان ، بلوچستان ، شاهرود ، میامی ، سبزوار ، کوهسرخ ، دیباج ( دامغان ) ، کرمان ، فردوس ، سقز ( کردستان ) ، لرستان ، ساوجبلاغ ، همدان ، آذربایجان غربی ، نائین و آباده می‌روید ؛ همچنین جز گیاهان بومی شهرستان نیشابور می‌باشد .

خواص آنغوزه

آنغوزه برای درمان آسم، برونشیت و سرماخوردگی و آنفولانزای اطفال بسیار مناسب است. این گیاه به خاطر خواص ضد میکروبیش، برای کاهش برونشیت مزمن و سرفه مفید است.

این گیاه دارای خواص ضدبارداری است و در طب سنتی به عنوان دارویی برای جلوگیری از بارداری استفاده شده است.

آنغوزه محافظ خوبی در برابر تری گلسیرید و کلسترول حاصل از خوردن غذاهای چرب است. ماده‌ای به نام کومارین در این گیاه، سبب رقیق شدن خون می‌شود.

این گیاه به دلیل خواص ضدفیبروزی و ضدالتهابی که دارد، برای مقابله با اثرات طولانی مدت استفاده الکل مثل آسیب‌های کبدی و التهابی مفید است.

این گیاه دارای کربوهیدرات، پروتئین و مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر است که برای تقویت بدن مفید است.

از دیگر خواص آنغوزه تسکین درد دندان است. به این منظور مقداری از آن را با آبلیمو مخلوط کرده و با پنبه بر روی دندان‌تان قرار دهید.

از دیگر خواص این گیاه

• درمان یبوست
• حمله‌های هیستری
• هضم غذا
• خاصیت آنتی بیوتیکی
• درمان عفونت‌های قارچی معده
• درمان کزاز، یرقان
• مسکن درد گوش
• تقویت بینایی

ترکیبات آنقوزه

آنغوزه حاوی تعدادی ترپن و مواد محلول در چربی که هنوز به طور کامل شناسایی نشده اند و به خاطر حضور ترکیبات سولفور در آن ، بوی تند و طعم تلخی دارد . آنغوزه حاوی حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد رزین ، ۲۵ درصدصمغ ، ۱۰ درصد روغن اسانس و ترکیبات دیگری هم هست و فرولیک اسید دارد . تحلیل آنغوزه نشان می دهد که شامل موارد زیر است :

• کربوهیدرات : ۶۷٫۸ درصد
• رطوبت : ۱۶٫۰ درصد
• پروتئین : ۴ درصد
• چربی : ۱ درصد
• مواد معدنی : ۷ درصد
• فیبر : ۴٫۱ درصد
• مواد معدنی و ویتامین آن شامل کلسیم به میزان بالا به علاوه فسفر ، آهن ، کاراتوئن ، ریبوفلاوین و نیاسین می باشند .
• رزین آنغوزه حاوی آسارسینوتانول ها ‘A’ و ‘B’ ، اسید فریکلیک ، بندبولفرون و چهار ترکیب ناشناس است .
• اسانس انقوزه غنی از ترکیبات مختلف ارگانوسولفید ، مانند ۲-بوتیل پروپنیل دی سولفید ، دیالیل سولفید ، دی سولفید دیالیل و دی متیل تری سولفید است . ارگانوسولفیدها در درجه اول مسئول بو و طعم انقوزه هستند .

مصرف این گیاه برای بزرگسالان عوارضی ندارد ولی در کودکان سبب ایجاد مسمومیت می‌شود. در زمینه مصرف درمانی، برای این گیاه تا الان عوارضی مشاهده نشده است. اما در بعضی افراد ممکن است مصرف زیاد آن سبب اسهال، نفخ، سوزش هنگام ادرار، سوزش معده، سردرد، گیجی و تشنج شود.

با توجه به این که آنغوزه دارای خاصیت قاعده‌آور است، مصرف زیاد آن می‌تواند موجب سقط جنین شود؛ بنابراین توصیه می‌شود در دوران بارداری و شیردهی مصرف نشود.

در بعضی موارد این گیاه ممکن است سبب تحریک گلو، تورم لب‌ها، آروغ زدن، گاز معده و اسهال شود. علاوه بر این‌ها افرادی که دارای بیماری‌های عصبی هستند، مصرف این گیاه ممکن است اثرات تحریکی برای آن‌ها ایجاد کند. اگر مبتلا به صرع هستید، از این گیاه استفاه نکنید. چون ممکن است مورد حملات صرع قرار بگیرید.

آنغوزه ممکن است باعث حساسیت‌های پوستی مثل قرمز، خارش و تحریک پوستی شود. در این حالت باید با پزشک خود مشورت کنید تا بدن‌تان واکنش‌های آلرژیک نشان ندهد. 

مقدار زیاد آنغوزه ممکن است سبب سرگیجه و سردرد و کاهش هوشیاری در هنگام کار شود. اگر مبتلا به بیماری فشارخون بالا یا پایین هستید از این گیاه استفاده نکنید.

طریقه مصرف آنغوزه

• آنغوزه را هم می‌توانید به صورت پودر، روغن و ادویه در غذاهای مختلف استفاده کنید.
• صمغ این گیاه را می‌توانید به صورت محلول در آب یا مخلوط با عسل، فلفل و روغن زیتون استفاده کنید.